Traduzione del capitolo 13 “Annus et Menses” del libro familia romana

ANNUS ET MENSES
Annus in duodecim menses dividitur, quibus haec sunt nomina: Ianuarius, mensis primus; Februarius, secundus; Martius, tertius; Aprilis, quartus; Maius, quintus; Iunius, sextus; Iulius, septimus; Augustus, octavus; September, nonus; October, decimus; November, undecimus; December, mensis duodecimus ac postremus.
Unus annus duodecim menses vel trecentos sexaginta quinque dies habet. Saeculum est centum anni. Centum anni vel saeculum est longum tempus. Duo saecula sunt ducenti anni. Homo sanus nonaginta vel etiam centum annos vivere potest; ducentos annos vivere nemo potest.
Mensi primo et mensi tertio a deis nomina sunt: Ianuario a deo Iano, Martio a deo Marte. Ianus et Mars sunt dei Romani. Ianus est deus cui duae facies sunt. Mars deus belli est.
Mensis September nominatur a numero septem, October, November, December ab octo, novem, decem. Nam tempore antiquo Martius mensis primus erat. Tunc September mensis septimus erat, October, November, December menses octavus, nonus, decimus erant. Nunc autem mensis primus est Ianuaruis, September igitur mensis nonus est, October decimus, November undecimus, December duodecimus.
Quam longus est mensis November? November triginta dies longus est. December unum et triginta dies habet. Ianuarius tam longus est quam December, sed Febrarius brevior est: duodetriginta aut undetriginta dies tantum habet. Febrarius brevior est quam ceteri undecim menses: is mensis anni brevissimus est. Martius unum et triginta dies longus est (et item Maius, Iulius, Augustus, October). Aprilis triginta dies habet (item Iunius et September). Sex menses sunt dimidia pars anni, tres menses quarta pars anni.
Dies est dum sol in caelo est. Prima pars diei est mane, pars postrema vesper. Dies est tempus a mane ad vesperum. Nox est tempus a vespero ad mane. Vesper est finis dei atque initium noctis. Mane finis noctis est atque initium diei.
Dies in duodecim horas dividitur. Ab hora prima dies initium facit. Hora sexta, quae hora media est inter horam primam et duodecimam, „meridies‟ nominatur. Hora sexta vel meridies diem dividit in duas aequas partes: „ante meridiem‟ et „post meridiem‟. Meridie sol altissimus in caelo est. Sex horae sunt dimidia pars diei.

Nocte sol non lucet, sed luna et stellae lucent. Luna ipsa suam lucem non habet, lux lunae a sole venit; itaque luna non tam clara est quam sol. Sol est stella clarissima, quae luce sua et terram et lunam illustrat. Neque tota luna sole illustratur, sed tantum ea pars quae vertitur ad solem; cetera pars obscura est. Cum exigua pars lunae tantum videtur, lunam „novam‟ esse dicitur. Die septimo vel octavo post lunam novam luna dimidia videtur, quae formam habet litterae D. Die quinto decimo post lunam novam luna plena est et formam habet litterae O. Cum luna non lucet, nox obscura est.
Dies mensis primus „kalendae‟ nominatur. Dies primus mensis Ianuarii dicitur „kalendae Ianuariae‟; is dies anni primus est atque initium anni novi. Diei primo mensis Iulii „kalendae luliae‟ nomen est; is est dies anni medius.
Dies tertius decimus post kalendas „idus‟ nominatur. „Idus Ianuariae‟ dies tertius decimus est post kalendas Ianuarias. Item „Idus Februariae‟ dicitur dies tertius decimus mensis Februarii. Sed „idus Martiae‟ dies est quintus decimus mensis Martii, nam mense Martio (item Maio, Iulio, Octobri) idus non dies tertius decimus, sed quintus decimus post kalendas est. Dies nonus ante idus dicitur „nonae‟ (nonae Ianuariae: dies quintus Ianuarii; nonae Februariae: dies quintus Februarii; nonae Martiae: dies septimus Martii; cet.).
Dies octavus ante kalendas Ianuarias, qui dicitur „ante diem octavum kalendas Ianuarias‟, est dies anni brevissimus. Ante diem octavum kalendas Iulias dies anni longissimus est. Ante diem octavum kalendas Apriles (id est die octavo ante kalendas Apriles) nox atque dies aequi sunt; is dies „aequinoctium‟ dicitur. Item ante diem octavum kalendas Octobres aequinoctium dicitur, nam eo quoque die nox aequa est atque dies.
Tempora anni sunt quattuor: aestas et hiems, ver et autumnus. Aestas est tempus a mense Iunio ad Augustum, hiems a mense Decembri ad Februarium. Mensis Iunius initium aestatis, December initium hiemis est. Tempus a Martio ad Maium ver dicitur, a mense Septembri ad Novembrem autumnus. Ver a mense Martio initium facit. Autumnus a Septembri incipit.
Aestate dies longi sunt, sol lucet, aer calidus est. Aestas est tempus calidum. Hiems tempus frigidum est. Hieme non solum imber, sed etiam nix de caelo cadit. Imber est aqua quae de nubibus cadit. Nix frigidior est quam imber. Hieme montes et campi nive operiuntur. Vere campi nova herba operiuntur, arbores novis foliis ornantur, aves, quae hieme tacent, rursus canere incipiunt. Autumno folla de arboribus cadunt et terram operiunt. In Germania hiemes frigidiores sunt quam in Italia: alta nive operitur tota terra et lacus glacie operiuntur; hieme Germani pueri super glaciem lacuum ludere possunt.

Ianuarius mensis anni frigidissimus est. Mensis calidissimi sunt Iulius et Augustus. Eo tempore multi Romani urbem relinquunt et villas suas petunt, neque enim totam aestatem in urbe vivere volunt.
Hora nona est. Aemilia apud filium aegrum sedet. Cubiculum luce solis illustratur. Aemilia ad fenestram it caelumque spectat.
Aemilia: “Hora nona est. Sol altus in caelo est nec nubibus operitur.” Quintus: “Quando sol altissimus est?”
Aemilia: “Hora sexta vel meridie. Sed post meridiem aer calidior est quam ante
meridiem.”
Aemilia fenestram claudit. Iam satis obscurum est cubiculum.
Quintus: “O, quam longae sunt horae, cum necesse est totum diem in lectu
iacere!”
Aemilia: “Ver est. Dies atque horae longiores sunt vere quam hieme.” Quintus: “Quando longissimi sunt dies?”
Aemilia: “Mense Iunio.”
Quintus: “Iamne mensis Iunius est?”
Aemilia: “Maius est: hic dies est mensis Maii postremus. Hoc anni tempore
dies non tam calidi sunt quam aestate et noctes frigidiores sunt” Quintus: “Qui mensis anni calidissimus est?”
Aemilia: “Iulius.”
Quintus: “Cur ille mensis patris nomen habet?”
Aemilia ridet et respondet: “Mensis Iulis non a patre tuo nomen habet –non tantus vir est ille!– sed Iulio Caesare. Ante tempora Caesaris ei mensi erat nomen „Quintilis‟ a „quinto‟ numero –non a nomine tuo!”
Quintus: “Estne Iulius mensis quintus?” Puer digitis numerare incipit: “Mensis primus Ianuarius, secundus Februarius, tertius Martius, quartus...”
Aemilia: “Antiquis temporibus Martius non tertius, sed primus mensis erat; tunc igitur Quintilis, qui nunc Iulius nominatur, mensis quintus erat, non septimus, ut nunc est. Item mensi Augusto nomen erat „Sextilis‟, quia sextus erat, nunc Augustus nominatur a Caesare Augusto. –Sed hoc satis est. Iam necesse est te dormire.” Mater enim faciem filii aspicit eumque oculos claudere videt. Aemilia puerum dormire velle putat.
Quintus: “Sed dies est. Sol lucet. Nocte iube me dormire, cum sol in caelo non est! Ubi sol est nocte, cum hic non lucet?”
Aemilia: “Cum hic nox est, sol lucet in aliis terris procul ab Italia et ab urbe Roma. Cum nox est illc, hic in Italia dies est.
Quintus: “Ergo nunc in aliis terris et urbibus nox est atque homines dormiunt. Hic dies est, nec tempus est dormire!”

Grazie mille se qualcuno mi potrà aiutare❤️

Ciao, mi servirebbe la tradizione del capitolo 13 “Annus et Menses” del libro di familia romana arancione. Ho allegato la foto del testo digitale ma allego anche qui il testo: