Versione una battaglia tra Lacedemoni e Messeni di Pausani**

Τών ηγεμονών σημασια, Μεσσενιοι μεν ετρεχον ες τους Λακεδαιμονιους και ουκ εφειδοντο του βιου· αντεπηεσαν δε και οι Λακεδαιμονιοι σπουδη. Ώς δε πλεσιον εγιγνοντο, ηπειλουν κινουντες τε τα οπλα και ενορωντες ες αλληλους δεινον· ελοιδορουντο οι μεν λεγοντες τους Μεσσηνιους δουλους ηδη, οι δε τους Λακεδαιμονιους τώ εγχειρηματι ανοσιους, επει πλεοντεξιας ενεκα επι ανδρας συγγενεις επιασιν. Ήδη τε ομου τοις ονειδεσι και εργων ηπτοντο, αθποοι τε προς αθροους ώθούμενοι και ανηρ ανδρι επιοντες. Τεχνη μεν ουν ες τα πολεμικα ομου και μελετη πολυ οι Λακεδαιμονιοι προειχον, προς δε και τώ πληθει· Μεσσηνιοι δε τα παθηματα ευομιζον αναγκαια τοις πατριδα σεμνυνουσιν, και προεκπηδωντες της ταξεως πολμηματα λαμπα απεδεικνυντο. Εμαχοντο δε και οι βασιλεις οξιως λογου, Θεοπομπος ο Λακεδαιμονιος και Ευφαης ο Μεσσηνιος. Τελος δε οι περι τον Ευφαη βιαζονται τους πολεμιους και τον Θεοπομπον απωθουνται και τρεπονται.

[b]Alla segnalazione della guide, i Messeni correvano verso i lacedemoni e non avevano pietà della viat, anche i Lacedemoni gli marciavano contro in fretta. Quando erano vicini si minacciavano agitando la armi e guardandosi reciprocamente in maniera terribile: si insultavano, i primi dicendo che i Messeni erano già schiavi, i secondi che i Lacedemoni erano empi all’ attacco, poichè a causa dell’ ambizione si scontravano con uomini della stessa stirpe. Si attaccavano contemporaneamente con gli insulti e i fatti; spingendosi in massa contro la massa e attaccandosi uomo a uomo. I Lacedemoni erano di molto superiori per abilità nella guerra, tecnica di combattimento e per il numero. I Messeni giudicavano i dolori necessari per coloro che onorano la patria, e balzando fuori prima dallo schieramento mostravano imprese coraggiose. Combattevano anche i re in modo degno di parola, Teopompo il Lacedemone ed Eufae il Messene. Alla fine quelli del seguito di Eufae feriscono i nemici e allontanano Teopompo[/b].