La rotta dei Pompeiani a Farsalo
Caesar Pompeianis ex fuga intra vallum compulsis nullum spatium perterritis ... in altissimos montes, qui ad castra pertinebant, confugerunt.
Cesare, ricacciati i Pompeiani dopo la fuga all'interno della trincea, ritenendo che non si dovesse dare tregua a quelli mentre erano invasi dal terrore, esortò i soldati ad avvalersi del favore della sorte e ad assalire l'accampamento (nemico).
Costoro, anche se provati dal gran caldo (infatti il combattimento si era protratto fino a mezzogiorno), in ogni caso obbedirono al comando disposti in cuor loro ad affrontare ogni fatica. L'accampamento era difeso con impegno dalle coorti, che erano state lasciate lì a presidio dello stesso, e con accanimento anche maggiore dai Traci e delle truppe di rinforzo barbare.
In effetti i soldati che si erano allontanati dal campo di battaglia, da un lato sconvolti nell'animo e dall'altro stremati dalla fatica, abbandonate le armi e le insegne militari, pensavano di più a proseguire nella fuga che a difendere l'accampamento. Ed effettivamente, quelli che si erano rifugiati, nella trincea, non furono in grado di sostenere più a lungo il gran numero di giavellotti ma, sfiniti dalle ferite, abbandonarono la posizione e subito dopo tutti, avvalendosi della guida dei centurioni e dei tribuni dei soldati, cercarono rifugio sulle alture molto elevate che erano vicine all'accampamento.
ANALISI GRAMMATICALE
VERBI
compulsis → participio perfetto passivo, abl. plur., da compello, compellis, compuli, compulsum, compellĕre – III coniug.
dari → infinito presente passivo, da do, das, dedi, datum, dare – I coniug.
oportere → infinito presente attivo, impers., da oportet, oportere, oportuit – II coniug.
existimans → participio presente attivo, nom. sing., da existimo, existimas, existimavi, existimatum, existimāre – I coniug.
cohortatus est → indicativo perfetto deponente, 3ª pers. sing., da cohortor, cohortaris, cohortatus sum, cohortari – I coniug., deponente
uterentur → congiuntivo imperfetto deponente, 3ª pers. plur., da utor, uteris, usus sum, uti – III coniug., deponente
oppugnarent → congiuntivo imperfetto attivo, 3ª pers. plur., da oppugno, oppugnas, oppugnavi, oppugnatum, oppugnāre – I coniug.
fatigati → participio perfetto passivo, nom. plur., da fatigo, fatigas, fatigavi, fatigatum, fatigāre – I coniug.
erat perducta → indicativo piuccheperfetto passivo, 3ª pers. sing., da perduco, perducis, perduxi, perductum, perducĕre – III coniug.
parati → participio perfetto passivo, nom. plur., da paro, paras, paravi, paratum, parāre – I coniug.
paruerunt → indicativo perfetto attivo, 3ª pers. plur., da pareo, pares, parui, paritum, parēre – II coniug.
defendebantur → indicativo imperfetto passivo, 3ª pers. plur., da defendo, defendis, defendi, defensum, defendĕre – III coniug.
refugerant → indicativo piuccheperfetto attivo, 3ª pers. plur., da refugio, refugis, refugi, - , refugĕre – III coniug. mista
confecti → participio perfetto passivo, nom. plur., da conficio, conficis, confeci, confectum, conficĕre – III coniug. mista
missis → participio perfetto passivo, abl. plur., da mitto, mittis, misi, missum, mittĕre – III coniug.
cogitabant → indicativo imperfetto attivo, 3ª pers. plur., da cogito, cogitas, cogitavi, cogitatum, cogitāre – I coniug.
potuerunt → indicativo perfetto attivo, 3ª pers. plur., da possum, potes, potui, posse – verbo irregolare
reliquerunt → indicativo perfetto attivo, 3ª pers. plur., da relinquo, relinquis, reliqui, relictum, relinquĕre – III coniug.
confugerunt → indicativo perfetto attivo, 3ª pers. plur., da confugio, confugis, confugi, - , confugĕre – III coniug. mista
usi → participio perfetto deponente, nom. plur., da utor, uteris, usus sum, uti – III coniug. deponente
SOSTANTIVI
Caesar → nom. sing., masch., Caesar, Caesaris – III decl.
Pompeianis → abl. plur., masc., Pompeiani, Pompeianorum – II decl.
fuga → abl. sing., femm., fuga, fugae – I decl.
vallum → acc. sing., neutro, vallum, valli – II decl.
spatium → acc. sing., neutro, spatium, spatii – II decl.
milites → nom. plur., masch., miles, militis – III decl.
beneficio → abl. sing., neutro, beneficium, beneficii – II decl.
fortunae → gen. sing., femm., fortuna, fortunae – I decl.
castra → acc. plur., neutro, castra, castrorum – II decl. (plurale tantum)
qui → pronome relativo, nom. plur., masch.
aestu → abl. sing., masch., aestus, aestūs – IV decl.
res → nom. sing., femm., res, rei – V decl.
laborem → acc. sing., masch., labor, laboris – III decl.
animo → abl. sing., masch., animus, animi – II decl.
imperio → dat./abl. sing., neutro, imperium, imperii – II decl.
cohortibus → abl. plur., femm., cohors, cohortis – III decl.
praesidio → dat./abl. sing., neutro, praesidium, praesidii – II decl.
Thracibus → abl. plur., masch., Thraces, Thracum – III decl.
auxiliis → abl. plur., neutro, auxilium, auxilii – II decl.
milites → nom. plur., masch., miles, militis – III decl.
acie → abl. sing., femm., acies, aciei – V decl.
animo (ripetuto) → abl. sing., masch.
lassitudine → abl. sing., femm., lassitudo, lassitudinis – III decl.
armis → abl. plur., neutro, arma, armorum – II decl. (plurale tantum)
signis militaribus → abl. plur., neutro, signum, signi militaris, militare – II decl. agg. III decl.
fuga (ripetuto) → abl. sing., femm.
castrorum → gen. plur., neutro, castra, castrorum – II decl.
defensione → abl. sing., femm., defensio, defensionis – III decl.
multitudine → abl. sing., femm., multitudo, multitudinis – III decl.
telorum → gen. plur., neutro, telum, teli – II decl.
vulneribus → abl. plur., neutro, vulnus, vulneris – III decl.
locum → acc. sing., masch., locus, loci – II decl.
ducibus → abl. plur., masch., dux, ducis – III decl.
centurionibus → abl. plur., masch., centurio, centurionis – III decl.
tribunisque militum → abl. plur. coord., tribunus, tribuni miles, militis – II e III decl.
montes → acc. plur., masch., mons, montis – III decl.
castra (ripetuto) → acc. plur., neutro
AGGETTIVI
nullum → aggettivo indefinito, acc. sing. neutro, nullus, nulla, nullum
perterritis → participio perfetto passivo, abl. plur., da perterreo, perterrēre – II coniug.
magno → abl. sing., masch., magnus, magna, magnum
omnem → acc. sing., masch., omnis, omnis, omne – III decl.
parati → participio perfetto passivo, nom. plur., da paro
industriae → avverbio (dal sostantivo industria, ma qui inteso come modo: “con impegno”)
acrius → avverbio comparativo, da acer, acris, acre
barbarisque → agg. congiunzione enclitica, abl. plur., masch. – barbarus, barbara, barbarum
militares → agg. pl., neutro, da militaris, -e
ALTRE PAROLE
ex → prep. abl.
intra → prep. acc.
in → prep. abl. o acc.
ut → cong. finale
etiam → avverbio
etsi → cong. concessiva
nam → cong. causale
tamen → avversativa
neque vero → cong. coordinata negativa avverbio rafforzativo
protinusque → avverbio enclitica -que
qui → pronome relativo, nom. plur.
quae → pron. relativo, nom. plur., femm.
ibi → avverbio di luogo
ad → prep. acc.
de → prep. abl.
cum → prep. abl.
Le versioni del tuo libro senza doverle cercare?